Sterke samenwerking basisonderwijs Hardenberg en STO
Techniekbedrijven hebben volop werk, maar steeds minder jonge werknemers. Want steeds minder jeugd kiest voor techniek. Die ontwikkeling is slecht voor de maatschappij en economie. Want in ons dagelijkse leven worden we steeds afhankelijker van techniek. Het landelijk subsidieprogramma Sterk Techniek Onderwijs (STO) geeft hier vier jaar lang een stevige push aan met veel subsidie. Wetenschap & Techniek (W&T) in het PO en VO vormen een belangrijk fundament onder STO.
Henk Brink en Jan ten Napel: “W&T is een belangrijke basis onder STO. W&T is dankzij STO nu voor alle basisscholen in de regio beschikbaar via één aanspreekpunt, 
één regie en één website.”
Verdere versterking onderwijs in Wetenschap & Techniek (W&T)
De regio Noordoost-Overijssel ontvangt vanuit STO een substantiële subsidie. Een deel hiervan wordt besteed om onderwijs in Wetenschap & Techniek op de 14 basisscholen onder de koepel van Chrono in Hardenberg verder te versterken. Wat is hier de gedachte achter en wat zijn de plannen? Een interview met Henk Brink en Jan ten Napel: “W&T is een belangrijke basis onder STO. W&T is dankzij STO nu voor alle basisscholen in de regio beschikbaar via één aanspreekpunt, één regie en één website.”
Henk Brink en Jan ten Napel: schakels tussen W&T en STO
Henk Brink is voorzitter van het College van Bestuur van Chrono, schoolbestuur voor christelijk basisonderwijs in de gemeente Hardenberg: “Ik ben namens alle 14 schoolbesturen voor PO een kartrekker in deze regio om Wetenschap & Technologie structureel een stevige plek te geven. Daarvoor zoek ik samenwerking met partijen die daaraan een belangrijke bijdrage kunnen leveren zoals STO.” Henk is ook lid van de stuurgroep van KWTO. Jan ten Napel is sinds september 2018 vanuit Vechtdal College projectleider/programmamanager STO in de regio Noordoost-Overijssel en Zuidoost-Drenthe. Jan is daarnaast onder andere Leerplanontwikkelaar/vakexpert VO bij SLO en Auditor Landstede Groep.
” De kracht van gewoon doen’”, slogan van de gemeente Hardenberg
Korte kenschets Hardenberg
De slogan van de gemeente Hardenberg is ‘De kracht van gewoon doen’. Henk: “Die nuchterheid tekent ons. We kennen hier veel maakindustrie en die groeit. De komende jaren hebben we veel nieuw en jong technisch talent nodig. We zijn een stabiele regio met veel potentie en STO helpt ons die de komende jaren volop te benutten.” Jan: “De regio Hardenberg is enorm betrokken bij haar inwoners en bedrijven, ook bij het techniekonderwijs. De regio onderkent het belang om mensen met banen in de techniek voor de regio te behouden en hen de kans te geven hier hun werkzame leven op te bouwen. Het draagvlak om STO concreet vorm te geven is heel groot.”
Concreet aan de slag met W&T
De afgelopen jaren zijn de 14 scholen die vallen onder Chrono Scholen volop druk geweest om W&T inhoud te geven. Henk: “De wettelijke opdracht lag er om W&T per 2020 op te nemen in het curriculum. Onze beleidskeuze was om van meet af aan W&T met het oog op de lange termijn stevig te implementeren. Onze 14 scholen zijn vrij autonoom en we hebben hen hier behoorlijk vrij in gelaten. Zo kozen sommige scholen bewust voor de Blink-methode omdat daarin Onderzoekend en Ontwerpend Leren een goede plek krijgt. Daarnaast zagen we scholen die bewust met een 0-meting startten op basis van het W&T Kompas van TechYourFuture.” Het W&T Kompas is ontwikkeld om teams inzicht te geven in hoeverre W&T al is ingebed in hun school. Ook helpt het W&T Kompas om gezamenlijk ontwikkeldoelen te formuleren die aansluiten bij de visie van de school. Henk: “Ook benoemden sommige scholen een W&T-coördinator. Daarnaast geven wij vanuit Chrono de PO-scholen ondersteuning met een STEAM (Science, Technology, Engineering and Mathematics)-werkgroep waaraan 26 leerkrachten deelnemen.”
Henk Brink: “Mijn rol is leerkrachten écht betrekken bij W&T, dus inspireren, en hen vervolgens faciliteren”.
Betrekken & faciliteren
W&T op basisscholen langdurig een vaste plek geven, is een uitdaging. Hoe pakt Chrono dit aan? Henk geeft aan dat het per school essentieel is dat je op z’n minst één kartrekker hebt voor W&T die een stuk scholing hierin volgt, de zaak op gang trekt én houdt. De sleutel tot de aanpak van W&T vanuit Chrono is tweeledig, benadrukt Henk: “Mijn rol is leerkrachten écht betrekken bij W&T, dus inspireren, en hen vervolgens faciliteren Ik zit dan ook in de stuurgroep van KWTO en ben daarnaast de verbinder richting de stuurgroep die de techniekagenda binnen de gemeente Hardenberg beheert. Vanuit dat perspectief ben ik verbonden met STO en Jan ten Napel.”
Henk Brink: “W&T lukt bij ons door de ruimte die wij als schoolbestuur geven én door de intrinsieke motivatie van de leerkrachten en directeuren zelf.”
De kracht van STEAM
Henk licht er graag één van de 14 scholen uit: “Daltonschool De Groen is wat we voorheen een vindplaatsschool voor techniek noemden. Zij bleken voor W&T echt een van de trekkers binnen de regio en onze stichting. Eén van de leerkrachten uit die school is ook de voorzitter van onze STEAM-groep.” Zelf is Henk naar London geweest en zag daar op scholen hoe STEAM de Britse leerkrachten enorm inspireerden. Ook zijn 5 directeuren van basisscholen van Chrono naar Singapore gereisd waar het basisonderwijs heel goed actief is met MakerSpace. Henk: “Die indrukken gaven ons een enorme boost om ook binnen Chrono maximaal met W&T aan de slag te gaan. W&T lukt bij ons door de ruimte die wij als schoolbestuur geven én door de intrinsieke motivatie van de leerkrachten en directeuren zelf.”
De winst van STO: één aanspreekpunt voor alle W&T-activiteiten
Jan onderschrijft Henk’s aanpak voor de invoering van W&T: “De winst van Henk’s aanpak en uitstekende voorwerk, is dat wij daar vanuit Sterk Techniek Onderwijs goed en snel op konden aansluiten. We profiteren nu van dit voortraject, er was al een helder beeld van alle W&T-activiteiten op de basisscholen waarop we konden aansluiten. In de regio waren sowieso tal van techniekactiviteiten al aan de gang. We constateerden heel veel aanbod, maar de krachten waren niet gebundeld in de regio. Vanuit STO bieden we nu die overkoepelende paraplu. Wat er al wás aan activiteiten hebben we geborgd en versterkt. De winst? Voor alles rondom de implementatie van W&T onderwijs in deze regio hebben we nu één aanspreekpunt. Het is niet zo dat STO dit alleen regelt, want we onderhouden een constructieve samenwerking met alle betrokken partijen. Wel is W&T voor alle basisscholen nu beschikbaar via één aanspreekpunt, één regie en één website.” Goed nieuws is dat bijna alle bij STO aangesloten basisscholen in de regio het W&T Kompas inmiddels toepassen.
Grote inbreng basisscholen
Uiteraard hebben de deelnemende basisscholen een grote stem in hun lokale infrastructuur rond W&T en daaraan gelieerd ook STO. Jan: “Alles wat we vanuit W&T en STO doen, is gebaseerd op goed en constructief overleg met de basisscholen. Wat wij ontplooien is op hun verzoek, zo kun je het krachtenveld zien. We werken niet aanbod gestuurd, maar proberen vraag gestuurd te reageren op de behoeften die de basisscholen bij ons neerleggen. De kick-off was met alle basisscholen op het gemeentehuis en tijdens een bijeenkomst met pilotscholen hebben we geïnventariseerd waar hun behoeften liggen. Vervolgens hebben we op een rij gezet welke activiteiten al plaatsvonden én met welke nieuwe activiteiten wij daarop kunnen voortbouwen.”
Henk Brink: “De aansluiting PO-VO is cruciaal, anders doen we in het PO iets waar het VO niet mee verder kan.”
Verbinding PO en VO
Wat is voor leerlingen in het PO eigenlijk belangrijk als het gaat om W&T en waar het VO op verder kan voortborduren? Henk: “Dan moet je op twee zaken goed insteken. Aan de ene kant de verwondering en nieuwsgierigheid bij kinderen op gang brengen. Maar ook moet het VO gaan kijken wat het basisonderwijs met W&T nu doet en hoe zij daar vervolgens op kunnen aansluiten. Die aansluiting is cruciaal, anders doen we in het PO iets waar het VO niet mee verder kan. Die actie is nu mogelijk door de financiële middelen vanuit STO. Jan is daarvoor vanuit STO voor ons absoluut de linking pin, hij kan die verbinding tot stand brengen.”
Harmonieus samenwerken aan nieuwe activiteiten
Henk geeft aan niet zelf persoonlijk invloed te hebben gehad op de plannen en dus de reservering van de gelden vanuit STO: “Die eer gaat naar de leerkrachten die deelnamen aan de pilotgroep en de werkgroep in relatie tot STO. Maar ik denk wel dat het initiatief vooral bij STO lag.” Jan: “Dat klopt, maar we baseren onze activiteiten wel degelijk op de ideeën en verzoeken die naar boven kwamen in de eerste bijeenkomsten met de betrokken basisscholen. Daar proberen we zoveel mogelijk invulling aan te geven zodat de activiteiten aansluiten op de behoeften van de scholen. Er wordt een zeer substantieel deel van het budget besteed aan het W&T in het PO. Er was al snel consensus dat dit nuttig was, want leerlingen al op jonge leeftijd enthousiast maken voor techniek is één van de primaire doelen van Sterk Techniek Onderwijs. Alle betrokken partijen waren daarvan overtuigd. Wel onderscheiden we ons door de investeringen die wij in het basisonderwijs doen vanuit STO heel praktisch en tastbaar te maken. We willen de mensen op de werkvloer bereiken en betrekken door invloed op de school zelf. Dus minder inzetten op beeldvorming en veel meer op afgeronde, snel te realiseren en meetbare activiteiten.” Henk: “Dit sluit weer mooi aan op ons Hardenbergse motto: ‘De kracht van gewoon doen’.
W&T Uitleenloket
Jan geeft daar graag een concreet voorbeeld van: “Basisscholen hebben doorgaans moeite om veel te kunnen investeren in materialen en middelen. Dus gaan we vanuit STO een W&T Uitleenloket realiseren. Daar hebben we inmiddels al verschillende materialen en middelen voor aangeschaft. Basisscholen hoeven dus als zij met W&T iets willen doen, niet zelf de materialen direct aan te schaffen, maar kunnen die betrekken bij het W&T Uitleenloket, inclusief heldere instructie, én de bijbehorende workshops voor leerkrachten volgen.”
W&T: eerst ‘leren van leraren’
Maar Jan heeft nog een ander mooi voorbeeld: “Dit kwam naar voren uit de enquête onder basisscholen. Leerkrachten gaven aan te weinig kennis te hebben van W&T en zochten praktische voorbeelden van opdrachten die hen worden voorgedaan en die ze zo eerst zelf samen kunnen uitproberen op school voordat ze de leerlingen erbij betrekken. Die stap van ‘leren van leraren’ in relatie tot W&T hebben wij vormgegeven door het geven van fysieke workshops op de basisscholen. Deze workshops worden verzorgd door het FabLab Hardenberg en betaald vanuit STO. En de benodigde materialen en middelen halen ze eenvoudigweg op bij het W&T Uitleenloket. Daarna kan de leerkracht de W&T-opdrachten zelfstandig uitvoeren in de groep.”
Miljardeninjectie onderwijs ook benut voor W&T
Al dit mooie werk vanuit STO vindt al een jaar plaats onder de sluier van corona, met al haar praktische beperkingen. Jan: “Het melden van concrete resultaten voor wat betreft STO in relatie tot W&T en STO is daardoor wat onder druk komen te staan, maar dat geldt voor alle regio’s. Ook zoeken we nu naar een manier om de resultaten van alle inzet te kunnen onderzoeken en meten.” Henk: “We hebben nu twee perioden met thuisonderwijs gehad, met de begrijpelijke nadruk op rekenen, taal en lezen. Techniekonderwijs kreeg een jaar lang minder aandacht, dat is duidelijk. Nu de kinderen weer naar school gaan, valt dit samen met een miljardeninjectie van het kabinet voor het onderwijs. Wij kiezen er bewust voor dit geld te gebruiken om kinderen volledig te vormen en in onze beleving is het techniekonderwijs daar onlosmakelijk mee verbonden. Dus gaan we nu stappen zetten waar we eerder nooit aan toekwamen.” Hoe reageren de leerkrachten/directies van PO-scholen eigenlijk op de ontwikkelingen vanuit STO? Kan Henk hen daarin makkelijk meekrijgen? “Ja, want we hebben, zoals ik zei, duidelijk het standpunt ingenomen dat het bij ons niet alleen om de basisvakken gaat. Het welbevinden van een kind zit in veel meer zaken en vanuit welbevinden kun je weer gaan presteren. Daar hoort ook W&T bij.”
Jan ten Napel: “STO is op zich geen zelfstandige partij, maar faciliteert. We opereren door het relevante aanbod van alle betrokkenen aan te bieden”
Meerdere partners die W&T ondersteunen
Jan geeft aan dat STO niet de enige partner is die in de regio W&T op de basisscholen ondersteunt: “STO is op zich geen zelfstandige partij, maar faciliteert. We opereren door het relevante aanbod van alle betrokkenen aan te bieden. We doen alles vanuit het principe van krachtenbundeling. Immers, het is een gezamenlijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid van meerdere partijen. Op de website www.wtloket.nl bieden we alle betrokkenen aan om hun aanbod te presenteren. Zo is het Regionaal Techniek Centrum Hardenberg (RTC) voor ons een belangrijke partner. Vanuit het RTC wordt ook de Week van de Techniek georganiseerd, voor langere tijd gefinancierd door de gemeente Hardenberg en het Alfa-college. Ook organiseert het Alfa-college samen met STO het jaarlijkse programmeerevent. En het FabLab is een actieve samenwerkingspartner in het verzorgen van W&T activiteiten. Tot slot: alle VO-scholen in deze regio draaien mee in STO. Dus komt er straks vanuit die VO-scholen aanbod richting de PO-scholen waarmee zij concreet aan de slag kunnen, zoals gastlessen. Ik ben trots op alle activiteiten die nu op de plank liggen en waar de scholen straks, na corona, gebruik van kunnen maken.”
Jan ten Napel: “Het is uniek voor onze regio dat docenten in de onderbouw van alle VO-scholen een opleiding Praktijkspecialist STEAM aan het volgen zijn, vooral om de connectie vanuit Onderzoekend en Ontwerpend Leren en Talentontwikkeling vorm te gaan geven.”
Onderzoekend en Ontwerpend Leren en Talentontwikkeling
Tot slot: W&T kent twee fundamentele speerpunten: Onderzoekend en Ontwerpend Leren en Talentontwikkeling? Hoe komt dit terug in het VO waaronder het vmbo? Henk: “Ik kan alleen spreken voor het PO. Nagenoeg alle PO-scholen van Chrono zijn hier actief mee bezig, al vanaf de voorloopscholen. Onze directeuren zijn hier ondernemend mee aan de slag zoals via gerichte scholing en door het kiezen van methoden die hierop aansluiten. Hier word ik echt warm van. Daarnaast constateer ik dat de nieuwe lichting leerkrachten al direct is opgeleid in dit denken en doen, een compleet nieuwe dimensie in het onderwijs.” Jan reageert hierop: “Het is uniek voor onze regio dat docenten in de onderbouw van alle VO-scholen een opleiding Praktijkspecialist STEAM aan het volgen zijn, vooral om de connectie vanuit Onderzoekend en Ontwerpend Leren en Talentontwikkeling vorm te gaan geven. Wij bieden dit aan vanuit STO in samenwerking met TechYourFuture. Het doel is om hier in zowel PO als in het VO op een goede manier invulling aan te geven. Kortom, aan de doorlopende leerlijn wordt écht aandacht besteed, gericht op Onderzoekend en Ontwerpend Leren. Talentontwikkeling geven wij vorm via het concept van LOB.”
Advies uit de praktijk: begin gewoon
Graag besluit Henk met een advies in relatie tot W&T en STO: “Regio’s die hiermee nog moeten beginnen, druk ik op het hart het vooral niet als een te zware opgave te zien. Begin gewoon met hele kleine, concrete acties. Zoals een bedrijfsbezoek of een gastles. Het hoeft niet zo moeilijk te zijn: vind een enthousiaste collega in je school, faciliteer die en begin!”